Cáp quang biển đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống và kết nối thế giới hiện đại. Đây là một hệ thống gồm những sợi cáp quang dẫn sóng ánh sáng, chạy dưới đáy biển và nối kết các lục địa với nhau. Không những chỉ là một phần quan trọng của cơ sở hạ tầng mạng, mà nó còn là nền tảng cho sự liên lạc toàn cầu, truyền tải dữ liệu, Internet, và hàng loạt dịch vụ kỹ thuật số khác.
Cáp quang biển giúp cho việc truyền tải thông tin trên khoảng cách xa trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn bao giờ hết, đóng góp vào sự phát triển và kết nối của thế giới ngày nay.
Các ông lớn công nghệ Mỹ chi phối cáp quang biển
Trước đây, cáp biển do các nhà khai thác mạng như Deutsche Telekom, AT&T, Telecom Italia, Vodafone và Orange, hay đơn vị sản xuất viễn thông như Alcatel Submarine Networks, SubCom và NEC lắp đặt. Còn giờ đây, hầu hết ông lớn công nghệ của Mỹ như Facebook, Amazon, Apple, Netflix, Google (FAANG) cũng đã tham gia và đều có những tuyến cáp quang biển của riêng mình.</p>
Riêng Google có bốn tuyến cáp lớn là Curie, Dunant, Equiano và Junior. Tuyến Curie kết nối Mỹ và Chile; tuyến Dunant kết nối Mỹ và Pháp; tuyến Equiano kết nối Bồ Đào Nha và Nam Phi; tuyến Junior kết nối Brazil và Argentina. Google cho biết mục tiêu của họ là “xây dựng một Internet mạnh mẽ và an toàn cho mọi người.
Tuy nhiên, theo Telegraph, Google cũng có những mục tiêu khác khi xây dựng các tuyến cáp riêng. Một trong số đó là để tránh sự can thiệp của các chính phủ hoặc các tổ chức khác vào hoạt động của họ. Ví dụ, Google đã từ chối sử dụng tuyến cáp Pacific Light Cable Network (PLCN) do Facebook và Dr Peng Telecom & Media Group (Trung Quốc) xây dựng, vì lo ngại về an ninh quốc gia và sự giám sát của Trung Quốc.
Ngoài ra, Google cũng muốn tăng cường khả năng kiểm soát và tối ưu hóa lưu lượng dữ liệu của mình, để cung cấp các dịch vụ như Gmail, YouTube, Google Cloud hay Google Maps một cách nhanh chóng và hiệu quả. Theo một chuyên gia về viễn thông, “Google không muốn phụ thuộc vào các nhà cung cấp cáp khác. Họ muốn có quyền quyết định về đường truyền, tốc độ và chi phí”.
Không chỉ Google, các ông lớn công nghệ Mỹ khác cũng đang chiếm lĩnh thị trường cáp quang biển. “Cách đây ba năm, trên tuyến Đại Tây Dương, FAANG chỉ chiếm 5% thị phần. Giờ đây, họ chiếm 50% và con số có thể tăng lên 90% ba năm tới”, một chuyên gia về viễn thông cho biết.
Trung Quốc nỗ lực xây dựng “con đường tơ lụa kỹ thuật số”
Trong khi Mỹ đang thống trị các tuyến cáp quang biển, Trung Quốc cũng không đứng ngoài cuộc. Họ thậm chí đang nỗ lực kiểm soát nhiều tuyến cáp hơn để cân bằng quyền lực với phương Tây. Từ năm 2015, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia – cơ quan quản lý kinh tế chính của Trung Quốc, đã công bố báo cáo đầy tham vọng, vạch ra chương trình xây cáp quang xuyên quốc gia nhằm tạo ra “con đường tơ lụa kỹ thuật số”.
Đến nay, Trung Quốc đã lắp đặt và đưa vào sử dụng mạng cáp quang biển ở 76 quốc gia, từ các nước láng giềng cho đến châu Mỹ Latin.
Một số tuyến cáp quang biển do Trung Quốc tham gia xây dựng hoặc sở hữu bao gồm: SJC (Singapore – Nhật Bản – Trung Quốc), SMW5 (Singapore – Malaysia – Myanmar – Bangladesh – Sri Lanka – Pakistan – Oman – UAE – Yemen – Djibouti – Ai Cập – Ý – Pháp), PEACE (Pakistan – Đông Phi – Châu Âu), DARE1 (Djibouti – Kenya – Tanzania – Somalia), PCCW Global (Hong Kong – Indonesia – Singapore)…
Trung Quốc từng bị đánh giá tụt hậu quá xa để có thể bắt kịp Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản trong lĩnh vực cáp quang. Nhưng Huawei đã thay đổi điều đó. Từ đầu những năm 2000, hãng viễn thông này đã công nghiệp hóa công nghệ và thiết bị đầu cuối quang học, nhưng họ còn thiếu chuyên môn về sản xuất cáp. Tiếp đó, họ hợp tác với công ty lắp đặt Global Marine (Anh). Đến 2008, liên doanh Huawei Marine Networks ra đời.
Liên doanh này đã tham gia xây dựng hơn 90 tuyến cáp quang biển trên thế giới, trong đó có nhiều tuyến cáp quan trọng như SEA-ME-WE 3, SEA-ME-WE 4, SEA-ME-WE 5, AAE-1, PEACE và SJC. Huawei Marine Networks cũng là đối tác của Google trong việc xây dựng tuyến cáp SJC.
Tuy nhiên, Huawei Marine Networks cũng đang đối mặt với nhiều khó khăn và rủi ro. Một trong số đó là sự căng thẳng thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc. Mỹ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu các sản phẩm công nghệ cao cho Huawei, bao gồm cả thiết bị cáp quang biển.
Điều này khiến Huawei Marine Networks khó tiếp cận các nguồn cung ứng quốc tế và phải tìm kiếm các nhà sản xuất thay thế. Ngoài ra, Mỹ cũng đã ngăn chặn một số dự án cáp quang biển do Trung Quốc tham gia, như PLCN hay Hong Kong – Guam (HK-G) Cable System.
Trong bối cảnh đó, Huawei đã quyết định bán Huawei Marine Networks cho Hengtong Optic-Electric, một công ty sản xuất cáp quang của Trung Quốc. Theo một số nguồn tin, mục tiêu của Huawei là để “giảm bớt sự chú ý của Mỹ”. Tuy nhiên, việc này có thể không giải quyết được vấn đề căn bản, đó là sự thiếu niềm tin vào an ninh dữ liệu của các tuyến cáp quang biển do Trung Quốc xây dựng hoặc sở hữu.
Các rủi ro và thách thức
Cáp quang biển không chỉ phải đối mặt với sự cạnh tranh và can thiệp của các nước lớn, mà còn phải chịu đựng những rủi ro và thách thức từ thiên nhiên và con người.
Theo ước tính, có khoảng 200 lần gián đoạn cáp quang biển mỗi năm trên toàn thế giới. Nguyên nhân có thể là do các hiện tượng tự nhiên như sóng biển, động đất, sóng thần, hoặc do các hoạt động con người như neo tàu, kéo cá, khai thác dầu khí, hoặc thậm chí là hành vi phá hoại hay gián điệp.
Một số vụ gián đoạn cáp quang biển gần đây có thể kể đến như: Vào ngày 30/3/2021, tuyến cáp quang biển AAG (chạy từ Mỹ qua Philippines, Malaysia, Singapore và Việt Nam) bị đứt gãy ở vị trí cách bờ biển Vũng Tàu khoảng 126 km. Nguyên nhân được cho là do neo tàu.
Sự cố này đã gây ảnh hưởng đến kết nối Internet của Việt Nam với các nước khác. Vào ngày 16/4/2021, tuyến cáp quang biển I-ME-WE (chạy từ Ấn Độ qua Pakistan, UAE, Ai Cập, Ý và Pháp) bị đứt gãy ở vị trí cách bờ biển Karachi khoảng 50 km. Nguyên nhân được cho là do sóng biển. Sự cố này đã gây ảnh hưởng đến kết nối Internet của Pakistan với các nước khác.
Ngoài ra, cáp quang biển cũng có thể bị đe dọa bởi các hoạt động gián điệp hay tấn công mạng. Theo một báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), các tuyến cáp quang biển là mục tiêu của các quốc gia có khả năng thăm dò và phá hoại dưới nước, như Nga, Trung Quốc, Mỹ và Anh.
Các quốc gia này đều có những tàu ngầm, thiết bị nghe lén hay robot dưới nước có thể theo dõi, cắt đứt hay làm hỏng các tuyến cáp quang biển. Điều này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho an ninh, kinh tế và chính trị của các nước sử dụng cáp quang biển.
Kết luận
Cáp quang biển là một trong những yếu tố then chốt cho sự phát triển của Internet và kết nối toàn cầu. Tuy nhiên, cáp quang biển cũng là một lĩnh vực đầy cạnh tranh và rủi ro, liên quan đến nhiều lợi ích và nguy cơ của các nước lớn. Cáp quang biển không chỉ là một công cụ kỹ thuật, mà còn là một vũ khí chiến lược, có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng quyền lực thế giới
